Λαγκαδινά Νέα

Τα Λαγκάδια είναι μια γραφικότατη αρκαδική κωμόπολη,  ένα πέτρινο κομψοτέχνημα, με εντυπωσιακά πέτρινα διώροφα και τριώροφα σπίτια χτισμένα αμφιθεατρικά σε απότομη πλαγιά, με τρεχούμενα νερά, σε ένα ορεινό επιβλητικό τοπίο. Είναι η πατρίδα των Δεληγιαννέων αλλά και άλλων οπλαρχηγών και αγωνιστών του 1821. Η οδική πρόσβαση στην κωμόπολη γίνεται  από την μία κατεύθυνση από την Τρίπολη (60 χιλ.) , και από την άλλη από την Αρχαία Ολυμπία.

Συγχρόνως τα Λαγκάδια είναι η πατρίδα προικισμένων μαστόρων και τεχνιτών της πέτρας, των Λαγκαδιανών μαστόρων, που για γενιές άπλωσαν παντού τη φήμη τους, χτίζοντας σπίτια, εκκλησίες, γεφύρια και σχολεία σε ολόκληρη την  Αρκαδία, την Πελοπόννησο, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Τρανή απόδειξη της ικανότητας και της φήμης τους στην τέχνη της πέτρας αποτελεί η θέα των σπιτιών του χωριού. Η κτίση των Λαγκαδιών πιθανολογείται μεταξύ των 13^ου και 16^ου αι. και κατά μία εκδοχή, οι πρώτοι κάτοικοι ήταν οι μαστόροι που έχτισαν το κάστρο της Άκοβας, στα χρόνια της Φραγκοκρατίας. Πρώτη αναφορά στα Λαγκάδια γίνεται το 1693 σε σημείωση του κώδικα της μονής Αιμυαλών.

Τα Λαγκάδια είναι κτισμένα σε υψόμετρο 900 μ., στις κατάφυτες πλαγιές του ορεινού όγκου του Μαινάλου, πάνω από μια απότομη και βαθιά ρεματιάς (με κλίση 70%), γεμάτης καρυδιές και πλατάνια και με τρεχούμενα νερά.  Τα σπίτια, κτισμένα στην πλαγιά αμφιθεατρικά, κοιτάζουν την ρεματιά. Πολλά έχουν από τη μια πλευρά του δρόμου έναν όροφο ενώ από την άλλη τρεις. Η κεντρική πλατεία του χωριού, με τα καφενεία και τα εστιατόρια στέκει ακριβώς στο χείλος της ρεματιάς και είναι γεμάτη από πλατάνια. Από τη ρεματιά αυτή ξεκινά το απόκρημνο φαράγγι (το Λαγκαδιανό ρέμα), όπου κυλά το Λαγκαδιανό ποτάμι, του Τουθόα κατά τον Παυσανία, το οποίο διασχίζει ένα μεγάλο τμήμα της Γορτυνίας και ανάμεσα από δασωμένες πλαγιές καταλήγει στον ποταμό Λάδωνα. Το πάνω μέρος του χωριού, η Πάνω Γειτονιά, είναι μοναδικό σε γραφικότητα και έχει υπέροχη θέα.

Κατά την αρχαιότητα, από την περιοχή περνούσε η περίφημη οδός Σπάρτης-Μεγαλόπολης-Μεθυδρίου-Τεύθιδος-Ηραίας-Ολυμπίας, μέσω της οποίας οι κάτοικοι της Πελοποννήσου πήγαιναν στην Ολυμπία για να παρακολουθήσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. 

Τα Λαγκάδια πρωτοστάτησαν στον απελευθερωτικό αγώνα του Μοριά κατά των Τούρκων. Η ιστορία του τόπου συνδέθηκε κατά την Τουρκοκρατία με την οικογένεια των Δεληγιανναίων, μιας από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες οικογένειες που πρωτοστάτησε τόσο στην προετοιμασία όσο και στη διεξαγωγή του Αγώνα. Η οικογένεια αυτή αναδείκνυε επί πολλά χρόνια έναν από τους δυο μοραγιάννηδες  (αρχηγούς των προεστών) που έδρευαν στην Τρίπολη. Ο μοραγιάννης Ιωάννης Δεληγιάννης δολοφονήθηκε άγρια από τους Τούρκους, το 1816, μέσα στο σπίτι του στα Λαγκάδια, ενώ το 1821 πέθανε και ο γιος του Θεοδωράκης από τα βασανιστήρια της φυλακής, λίγο μετά την άλωση της Τριπολιτσάς. Η ίδια οικογένεια έδωσε πολλούς αξιόλογους άνδρες, όπως τον πολέμαρχο Κανέλλο Δεληγιάννη, αργότερα πρόεδρο της βουλής. Στο Ελληνικό κράτος, τα Λαγκάδια έδωσαν δυο πρωθυπουργούς, τον Θεόδωρο Π. Δεληγιάννη που δολοφονήθηκε έξω από τη Βουλή το 1905, και τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό Νικόλαο Π. Δεληγιάννη, που διενήργησε τις βουλευτικές εκλογές του 1895. Πρωταγωνιστικό ρόλο στον  απελευθερωτικό αγώνα έπαιξαν επίσης ο Ιωάννης Θεοφιλόπουλος, ή Καραβογιάννης, ή Τσακαλογιάννης, στενός συνεργάτης των πυρπολητών Παπανικολή και Κανάρη, ο Θανάσης Κίντζιος  (μάχη της Γράνας, 1821), ο ήρωας των Τρικόρφων Παπασταθούλης, και πολλοί άλλοι. Στην πλατεία των Ηρώων, στο κέντρο του χωριού η στήλη των πεσόντων μνημονεύει τη μεγάλη συμμετοχή των Λαγκαδιανών στους εθνικούς αγώνες.

Το 1833 έγιναν έδρα του δήμου Τεύθιδος και μέχρι και τις αρχές του 20^ου αιώνα γνώρισαν αξιόλογη εμπορική και πνευματική άνθηση. Στην κωμόπολη λειτουργούσε μάλιστα αλληλοδιδακτικό και ελληνικό σχολείο. Η τοπική οικονομία βασιζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία και στα έσοδα από τις κατασκευές της πέτρας. Την περίοδο αυτή τα Λαγκάδια είχαν γύρω στους 6.000 κατοίκους και ήταν η δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Αρκαδίας, μετά την Τρίπολη. Όμως αργότερα, κατά την περίοδο του μεσοπολέμου άρχισε ισχυρό κύμα εσωτερικής μετανάστευσης που ερήμωσε τον τόπο. Σήμερα ο πληθυσμός δεν ξεπερνά τους 800 κατοίκους.

Τα πιο σημαντικά αξιοθέατα είναι το ιστορικό σπίτι των Δεληγιάννηδων στην πάνω Γειτονιά, με κειμήλια της οικογένειας των προεστών, και οι παλιές εκκλησίες των Αγίων Ταξιαρχών (1805), στην πλατεία των Ηρώων, και των Αγίων Αποστόλων (1854), στην κάτω Γειτονιά. Οι εκκλησίες αυτές   χαρακτηρίζονται από τα ιδιότυπα καμπαναριά τους. Η πρώτη είναι η μητρόπολη των Λαγκαδιών και έχει χαρακτηριστικό πελεκητό καμπαναριό δύο επιπέδων. Στην άλλη πλευρά της υπάρχει περίτεχνο πετρόκτιστο κωδονοστάσι με ρολόι, έργο του 1910, ενώ το υπέρθυρο της νότιας εισόδου της διακοσμείται από μαρμάρινη παράσταση του Εσταυρωμένου, γεγονός πρωτοφανές για ορθόδοξη εκκλησία, (η επίδραση από τους καθολικούς ναούς είναι εμφανής).  Αξιόλογο είναι ακόμα το επιβλητικό πετρόχτιστο κτίριο του Γυμνασίου (1868). Στο χωριό και ειδικότερα στην πάνω Γειτονιά υπάρχουν αρκετές όμορφες πετρόχτιστες βρύσες. Εκεί βρίσκονται επίσης ο ναός του Τιμίου Προδρόμου (1808), κάτω ακριβώς από το σπίτι των Δεληγιανναίων, ο οποίος κτίστηκε σε 40 μέρες, καθώς τα εκκλησάκια της Παναγιάς του Γούναρη (1862), δίπλα σε πηγή, με μαγευτική θέα προς την Ηλία και το Ιόνιο και της Άγίας Τριάδας, με επιβλητική θέα στην κωμόπολη, τον καταπράσινο λόφο του Αϊ-Λια και τα Γορτυνιακά όρη  απέναντι.

Από παλιά τα Λαγκάδια φημίζονταν για τα εξαιρετικά υφαντά τους, παράδοση που συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Στα καταστήματα μπορεί κανείς να αγοράσει υφαντά καθώς και τοπικά ζυμαρικά, γλυκά και προϊόντα ξυλοτεχνίας. Τα σημερινά Λαγκάδια είναι γνωστά και για τις καλοκαιρινές εκδηλώσεις του δημοτικού τραγουδιού (τέλη Ιουλίου), που συγκεντρώνουν πολλούς επισκέπτες. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν διαγωνισμό δημοτικού τραγουδιού, που ξεκίνησε το 1978 (χάρη στον Λαγκαδινό συγγραφέα Χρήστο Νικήτα-Στρατολάτη), και σήμερα έχει γίνει πλέον θεσμός, όπως και ευκαιρία ανάδειξης νέων ταλέντων.

Ο δρόμος από τα Λαγκάδια συνεχίζει προς την Ηλεία, περνώντας από την Ολυμπία. Τα Λαγκάδια προσφέρονται για κοντινές και μακρινές εξορμήσεις. Ενδιαφέρουσες κοντινές διαδρομές είναι  προς το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και το Καλονέρι, όπου και οι πηγές του Λούσιου και το χωριό Φούσκαρη από το δρόμο προς Ολυμπία παίρνοντας τη διασταύρωση αριστερά που κατεβαίνει στο λαγκαδιανό ρέμα. Άλλες ενδιαφέρουσες διαδρομές είναι δυτικά προς τον Λάδωνα τα Τρόπαια και το Βυζίκι, και ανατολικά προς το φαράγγι του Λούσιου